To e-Laborate homepage   Login   Huygens Instituut
English > Carolingian scholarship and Martianus Capella > Manuscript photos and edition > Leiden Vossianus Latinus Folio 48 > Book 7 Arithmetica >

Folio 68r

Show printer-friendly view Print View          
138
Annotation on "plena perfectio"


plena perfectio totum hoc pertinet ad perfectionem numeri septenarii {J-YG: Cette glose paraît concerner l'ensemble du développement plutôt que la seule expression plena perfectio}
 
Annotation on "quinta iuvenalis aetatis"


quinta iuvenalis aetatis i. xxxv anno
 
Annotation on "abstruxit"


abstruxit conclusit viii.
 
Annotation on "lienem"


lienem splenem
 
Annotation on "duo renes"


duo renes quia in his maxime vita apparet
 
Annotation on "tenus"


tenus usque ad
 
Annotation on "totidem"


totidem stelle i. duo
 
Annotation on "In vertice axis caelestis"


In vertice axis caelestis i. in plaustro. septem sunt stelle
 
Annotation on "cybus"


cybus solida quadratura i. duo. bis. bis. primus cubus monas i {sic, lege vi} et potestate. actu vero et opere primus est octonarius {J-YG: le i est à mon avis ce qui reste de ui, la formule correcte (qui vient de chez Boèce, Ar., livre II, passim) étant: primus cubus monas ui et potestate, "la monade est le premier cube en virtualité et en puissance" (tandis que, "en réalité et en acte", comme le dit la suite de la phrase, le premier cube est le nombre 8)}
 
Annotation on "Vulcano"


Vulcano Tres sunt vulcatii {lege Vulcanii} i. Ioves celestis terrestris infernalis propter ignem videlicet. ideo Vulcano quia sicut motum ignis creat ita octonarius qui per motum i. per diaadem {sic} fit Vulcano i. igni consecratur.
 
Annotation on "dicatur"


dicatur consecratur
 
Annotation on "tetradem"


tetradem quamvis simili ratione quaternarius in cubum surgit iste tamen actu et opere bis duobus
 
Annotation on "Omnis"


Omnis Cuborum duo sunt genera. primum et principale quod habet exteriora latera in extremitates superficiorum. alterum minoris soliditatis quod solis extremitatibus sine ullis interioribus lateribus numeris componitur. primi generis exemplum est ille cubus qui ex ternario primo quidem impari consurgit. i. xxvii. in hoc enim cubo unitas interlatet inter extremitates quae unitas apparere non potest. sed sola inesse monstrabitur. secundi generis est exemplum xxiiii. qui cubus ex ternario et quaternario in se ipsis multiplicatis nascitur cuius interiora numquam cogitantur sed vacua obscuritas. ab intregis {sic, lege integris} extremitatibus ambitur. octonarius autem qui omnium cuborum qui fiunt actu et opere primus est utriusque generis similitudinem in se contrahit. primum {sic, lege primi} enim generis similitudinem in se habet. in eo quod omnia latera aequalia conprehendat. verbi gratia. duo in longitudine. duo in latitudine. duo in altitudine mensurantur. quod est proprium omnium cuborum interiora continentium. secundi vero generis naturam possidet. eo quod nichil habet. sed solis extremitatibus continetur. sed si a secundo genere discernimus in eo quod aequalia latera habeat. a primo genere separatur. in eo quod nihil intra extremitates contineatur. Sed notandum quod illi cubi qui interiora habent plus in maiores numeros consurgunt. quam illi qui nichil intra se habent. sed mirandum quia plus colligit numeros maiores illa soliditas quae intra se numeros continet. quam illa quae solis extremitatibus sine ullo medio figuratur. hac de causa maiores numeros colligit ille cubus qui ex solo ternario per se ipsum multiplicato {J-YG: Ici, le copiste a oublié le verbe colligitur, qui est bien dans Besançon 594} vel porrigitur quam ille qui ex quaternario per ternarium ducto concrescere videtur. {J-YG:primum et principale quod habet exteriora latera: il me semble que exteriora est une faute pour interiora (sans doute à cause du mot suivant, extremitates): voir la suite de la glose, qui a plusieurs fois le mot interior. La même faute est dans Bes 594 fol. 117.}
 
Annotation on "cybus sex superficies habet"


cybus sex superficies habet i. longitudine latitudine et caetera
 
Annotation on "consecutis"


consecutis se consequentibus
 
Annotation on "imparium"


imparium s. numerorum
 
Annotation on "trias"


trias s. est
 
Annotation on "cybum. quia triade venit"


cybum. quia triade venit ter tria ter
 
Annotation on "reddunt"


reddunt creant
 
Annotation on "et hic. ex imparibus"


et hic. ex imparibus non solum inparibus i. sed et inparibus
 
Annotation on "superiores"


superiores septem enneadem et xi. secuntur
 
Annotation on "numeri"


numeri genitivus. i. imparium numerorum
 
Annotation on "omnium numerorum"


omnium numerorum s. cybi
 
Annotation on "Cybele"


Cybele Dicta autem Cybebe quasi sion bios i. firmitas glorie. Cybibe autem a generalitate eo quod mater sit omnium deorum {J-YG: Je crois avoir trouvé la solution pour sion bios. Nous avons ici un avatar de la définition proposée par Fulgence, Mitologiae 3, 5: Cibebe dicitur quasi cidos bebeon, id est gloriae firmitas. Dans l'état de notre glose, le s initial est une transcription erronée de C considéré comme la lettre grecque "sigma lunaire". Mais il s'agissait véritablement d'un C latin = K grec. Ensuite, le I est la transcription d'un Y grec. Le mot grec correspondant à gloria est KYDOS. Le nom de Cybébé est donc expliqué, à la suite de Fulgence (et cela ouvre des perpectives sur les rapports entre Fulgence et le commentaire ancien sur Martianus) par KYDOS BEBAION (gloriae firmitas), qui a subi différentes déformations (voir les autres commentateurs carolingiens de Martianus, qui ont aussi des formes aberrantes: Rémi d'Auxerre a cyonbios, voir Ramelli p. 1432; du moins a-t-il le C initial, et même le Y suivant; Jean Scott, voir Ramelli p. 437, qui place cette forme entre cruces, avait sidos bivos). Je pense que je vais écrire un petit article pour expliquer tout cela, parce qu'il me semble que personne ne l'a encore vu.}
 
Annotation on "multiplicata"


multiplicata tertia ter {sic, lege ter tria ter} xxvii.
 
Annotation on "deinde"


deinde s. perfecta est
 
Annotation on "Mars"


Mars Mars dictus quasi megalos ares i. magna virtus. Isidorus martem morte, vel mars quasi mactus virtute {J-YG: cf. Isidore, Étym. 8, 11, 51: a Marte mors nuncupatur}
 
Annotation on "a quo finis omnium rerum"


a quo finis omnium rerum terminus quoque virtus et fortitudo
 
Annotation on "quadratus"


quadratus i. solidus. i. novenarius firmus solidus sine altitudine nam omnes numeri qui per collationem fiunt in novenarii continentur proportionem ut novenarius ad viii. i. totius musicae
 
Annotation on "augentur"


augentur iunguntur
 
Annotation on "collatio"


collatio iuntura {sic, lege iunctura}
 
Annotation on "sonus"


sonus s. tonus. quod est epogdous in arihtmetica tonus in musica
 
Annotation on "dixerit"


dixerunt connumerarunt
 
Annotation on "etiam"


etiam pro qua
 
Annotation on "zonae"


zonae in hoc est loco
 
Annotation on "sphaerae"


sphaerae s. zona. genitivus
 
Annotation on "septem"


septem planetarum s. zona horizon
 
Annotation on "quae"


quae decas
 
Annotation on "mo-


perfectiones et inperfecta concludit sicut binarius qui bona malaque participat quia introitus est et finis secundi versus
 
Annotation on "haec"


haec decas
 
Annotation on "Decas vero"


Decas vero DE DECADE
 
Annotation on "Decas"


Decas Decas secundus {sic, lege secundi} versus est monadis {sic, lege monas}, finis primi et initium sequentis. sicut punctus in angulo {illustration: ._} {J-YG: "la décade est la monade du second rang, terme du premier et début du suivant."}
 
Annotation on "regulas"


regulas in perfectionibus
 
Annotation on "analogias"


analogias rationes proportionum
 
Annotation on "species"


species parium et imparium species dicit
 
Annotation on "perfectiones"


perfectiones  in laude
 
Annotation on "perfectiones


perfectiones et inperfecta concludit sicut binarius qui bona malaque participat quia introitus est et finis secundi versus
 
Annotation on "Iano"


Iano quia iano etiam annus et inchoat sicut denario primus versus numerorum
 
Annotation on "apocatastasin"


apocatastasin sigularis {sic, lege singularis} i. in se ipsum rediens
 
Annotation on "virtutes"


virtutes ille primus versus
 
Annotation on "quid ipse numerus sit"


quid ipse numerus sit de substantia dicit
 
Annotation on "analogias"


analogias i. proportiones omnium numerorum inter se non enim in uno numero potest esse sed in duobus ut multiplex per parti
 
Annotation on "intimabo"


intimabo i. docebo
 
Annotation on "Numerus est congregatio"


Numerus est congregatio Congregatio in incrementis numerorum intellegitur multitudo in resolutionibus ideoque hae duae definitiones inter se invicem discernuntur. prima enim definitio congregationem continet secunda multitudinem. congregatio igitur et multitudo inter se sunt contraria. illa namque namque colligitur. illa destruitur
 
Annotation on "Numerus"


Numerus DE NUMERO
 
Annotation on "Numerus est congregatio monadum"


Numerus est congregatio monadum hinc intellegimus istum voluisse binarium esse numerum et est usia.
{J-YG: De fait, si le nombre est une congregatio monadum, cela suppose que toute congregatio monadum (et le nombre 2 en est une) est un nombre: la dyade est donc, dans ce cas, un nombre, alors que des théories pythagoriciennes expliquent que ni l'unité ni la dyade ne sont des nombres (l'unité est l'origine du nombre, et la dyade est l'origine du pair). Le glossateur souligne que Martianus, istum, fait du nombre deux, binarium, un nombre comme tous ceux qui le suivent, numerum.}

 
Annotation on "vel a monade veniens multitudo"


vel a monade veniens multitudo secunda definitio
 
Annotation on "numeri"


numeri genitivus
 
Annotation on "regule simplices"


regule simplices simplices dixit quia uniformes sunt. non habentes species in quas subdividantur {J-YG: Le glossateur est subtil; mais le malheur est que le bon texte de Martianus n'est pas simplices, mais simplicis: sunt autem numeri regulae simplicis quattuor, "le nombre simple se répartit en quatre types". Du moins les éditeurs de Martianus ont-ils lu simplicis…}
 
Annotation on "impar"


impar tertia ab imparibus par {J-YG: Bien! Le glossateur restitue ce nombre, oublié dans l'énumération du manuscrit. Mais c'est plutôt un ajout de texte dans la marge qu'une glose. D'ailleurs, l'écriture est-elle celle du glossateur?}
 
Annotation on "primi numeri"


primi numeri omnes impares non possunt dividi et ideo vocantur primi
 
Annotation on "quia nullo numero


quia nullo numero dividi possunt quia nullus numerus eos metitur
 
Annotation on "nisi a monade tantum"


nisi a monade tantum inter compositionem et divisionem hoc interest quod divisio totum numerum metitur usque ad individuas partes verbi gratia senarius dividitur primum in aequas partes i. in tria et tria. postea in duo et duo . deinceps in sex monades. compositio vero caret mensuratione ut septenarius componitur a triade et tetrade. nulla enim pars istius numeri potest istum numerum metiri. nisi dividi {sic, lege neque dividere} in aequis partibus {sic, lege in aequas partes}. nisi sola monas.
 
Annotation on "non dividi. sed componi"


non dividi. sed componi quia divisio in aequas partes fit. ex membris componuntur
 
Annotation on "ut puta"


ut puta sicut est
 
Annotation on "Iam nunc quid ipse numerus sit"


Iam nunc quid ipse numerus sit i i i i i i i i i x. x. xx. xxx. xl. l. lx. lxx. lxxx. xc. c. c. cc. ccc. cccc. d. dc. dcc. dccc. dcccc. i~. omnis numerus resolvi potest a quo et dividitur. nam et si componitur vii a iiii ternarioque dicitur compositio et non mensuratio.
{J-YG: les nombres sont présentés en un tableau de trois lignes: les trois versus des unités, des dizaines et des centaines.}

 
Annotation on "uno ordine"


uno ordine partitione {J-YG: Là, je crois que le glossateur interprète mal. Uno ordine signifie que les nombres premiers sont seulement linéaires, ils se développent sur un seul ordo. Alors que "six" peut être représenté par deux lignes de trois points, ce qui montre bien qu'il est divisible, on ne peut représenter "sept" que par une ligne de sept points, ce qui fait apparaître qu'il n'est pas divisible en deux parties égales.}
 
Annotation on "quoniam a nullo numero exoriuntur"


quoniam a nullo numero exoriuntur non multiplicatione sed collatione exoriuntur
 
Annotation on "discernuntur"


discernuntur dividuntur
 
Annotation on "a semet"


a semet a monade {J-YG: Le glossateur se trompe encore (car a semet signifie que les nombres premiers ne sont produits que par eux-mêmes), ou bien il veut rappeler qu'un nombre premier a quand même un diviseur qui est l'unité.}
 
Annotation on "ab imparibus paria fiunt"


ab imparibus paria fiunt ut a v et tribus. viii
 
Annotation on "necessarii"


necessarii i. firmi vel veri
 
Annotation on "pulchrique sunt"


pulchrique sunt quia non dividuntur
 
Annotation on "primi versus sub his regulis"


primi versus sub his regulis a monade usque ad octavum. quatuor
 
Annotation on "Monas quidem numerus non est"


Monas quidem numerus non est DE MONADE. Monas vi et potestate. par et impar. actu et opere .. {??? J-YG: peut-être quelque chose comme origo numeri?}. Quodcumque invenitur in flumine necesse est ut oriatur a fonte, ideo monas et par est et inpar. argumentum a consequentibus.
 
Annotation on "dyas par est"


dyas par est quia collectio est monadum
 
Annotation on "primus"


primus s. inpar
 
Annotation on "a paribus"


a paribus a diadibus
 
Annotation on "pentas primus"


pentas primus s. impar eorum qui a nullo creantur
 
Annotation on "ab inparibus par"


ab inparibus par a ternario per binarium
 
Annotation on "Eptas primus.


Eptas primus.  heorum qui nec gignunt nec gignuntur
 
Annotation on "ab imparibus"


ab imparibus terptia per tertia
 
Annotation on "imparibus"


imparibus i. quinis
 
Annotation on "usque ad enneadem"


usque ad enneadem ad viiii
 
Annotation on "Enneas"


Enneas DE ENNEADE
 
Annotation on "numeri necessarii"


numeri necessarii Necessarii quia in sua vi manent in aeternum i. hstabiles et aeterni, vel necessarii veri necessarium, enim argumentum verum dicimus. {J-YG: En fait, le texte correct est necessario; la subtilité du glossateur s'exerce donc en vain.}
 
Annotation on "enneas"


enneas i. viii. {sic, lege viiii.}
 
Annotation on "qui"


qui proprii videlicet {J-YG: this gloss is placed above the first word of the following line, dumtaxat, but appears to belong here}
 
Annotation on "sphaerae"


sphaerae pro globis posuit
 
Annotation on "interius"


interius i. postea
 
Annotation on "hoc"


hoc i. sedecies
 
Annotation on "differentias"


differentias i. quantum spatium distat numerus {J-YG: adde a numero, cf. Rem. ad locum}
 


Last modified: 27-05-2010 16:07